Maand: februari 2018

Freddy Tsimba in Brussel en Oostende

Tentoonstellingszicht ‘Een gesprek tussen collecties uit Kinshasa en Oostende’ (episode 1): Francis Mampuya, Marjo Van Soest, Freddy Tsimba, Bodys Isek Kingelez, Paul Joostens (c) Steven Decroos

Het eerste kunstwerk van een Afrikaanse kunstenaar dat een vaste plek kreeg in de Belgische openbare ruimte, is van de hand van de Congolees Freddy Tsimba. Het werk ‘Au delà de l’espoir’ werd aangekocht door Africalia en op 29 september 2007 onthuld in Elsene. In de tentoonstelling ‘Een gesprek tussen collecties uit Kinshasa en Oostende’ is ook een buste van Freddy Tsimba te zien. Het beeld van de zwangere vrouw werd net zoals ‘Au delà de l’espoir’ gemaakt uit kogelhulzen (en deed in 2017 – heel toepasselijk – tijdelijk dienst als huisvesting voor een merelnest).

De kunstenaar verzamelde de kogelhulzen op diverse slagvelden, onder andere in Congo. Hij gebruikt dat materiaal om de kijker te confronteren met de realiteit van oorlog, geweld en lijden – een realiteit die dagelijks en dominant is voor miljoenen Congolezen, maar ook voor miljoenen andere mensen op de wereld. “Het werk van Tsimba is niet enkel een bevraging voor de Congolezen, maar voor de hele mensheid. Het is het bewijs dat Afrikaanse kunstenaars een universele bijdrage leveren tot reflectie en dialoog, over alle grenzen heen”, zei voorzitter van Africalia Gie Goris tijdens zijn toespraak. Africalia, de vzw die door de Belgische overheid betoelaagd wordt om artistieke en culturele projecten in Afrika te steunen, kocht het werk van Tsimba aan.

Freddy Tsimba, ‘Au delà de l’espoir’, 2007

Freddy Tsimba: “Ik werk vaak met lege kogelhulzen. Ik ben daarmee begonnen nadat ik op tv beelden zag van vluchtelingen bij een voedselbedeling. Die nieuwsflash is in mijn hoofd blijven spelen. Die onbarmhartige logica van de oorlog die geen ruimte laat voor hoffelijkheid of gewone menselijkheid. De kogelhulzen symboliseren die ontmenselijking, en daarom werden ze het basismateriaal van mijn kunst. Ik ben naar Kisangani en Bas-Congo getrokken om materiaal te verzamelen, maar ook naar Haïti en Soweto.
De meeste Conglozen vonden mijn werk in het begin niet “mooi”. Ze werden erdoor verontrust, het was te ingewikkeld, het was kortom niet de gepolijste kunst uit de academies die ze gewend waren. Ik ben ervan overtuigd dat mijn werk gewoon te dicht op hun vel zat. Mijn aanklacht tegen het overal aanwezige geweld is ook confronterend, natuurlijk.”

“Een kunstenaar moet die wonden zowel helen als aanklagen. Helen doet een kunstenaar niet door te verhullen of te verbloemen, maar door te bewaren. Mensen vergeten immers veel te snel. Ik maak zwangere vrouwen met mijn kogelhulzen. Dat is tegelijk een aanklacht tegen het geweld dat gepleegd wordt op kwetsbare mensen, maar het is ook de uitdrukking van mijn geloof dat hoop sterker is dan oorlog, dat vruchtbaarheid mogelijk blijft, zelfs na het geweld dat op vrouwen gepleegd werd. Met andere woorden: ik bewaar de herinnering aan de jaren van oorlog, maar ik doe dat op zo’n manier dat ik tegelijk een deur open op de toekomst. Voor mij is dat cruciaal: zonder hoop is er geen leven mogelijk.”

Meer info:
www.mo.be/artikel/afrikaans-kunstwerk-brussel-onthuld-door-mevrouw-kabila
www.mo.be/artikel/freddy-tsimba-kunst-moet-helen-en-aanklagen

 

Verslag: workshop met Dominique Lubaki – Over kunst, voetbal en migratie

Een verslag door stagiaire Saar Vandeweghe:

“Net zoals in de rest van de wereld houden Congolese kinderen van voetbal. Als ze geen bal hebben, maken ze die met recyclagemateriaal gewoon zelf. In Congo kent men dit ook wel als ‘artikel 15’ ofte ‘trek je plan’. Dit deed ook Dominique Lubaki, een kunstenaar die al 25 jaar in Oostende woont en van Kinshasa afkomstig is. Hij nam op vrijdag 16 februari de enthousiaste jonge bezoekers van Mu.ZEE en hun ouders mee op sleeptouw en leerde hen hoe zij ook hun eigen voetbal kunnen maken. Met krantenpapier, plastic zakken, oude T-shirts en de kundige begeleiding van Lubaki, kwamen algauw enkele kleurrijke voetballen tevoorschijn die de kinderen meteen konden uittesten. De kunstenaar exposeerde ook een aantal door hem gemaakte voetballen, samengesteld uit de karakteristieke kleuren van een aantal voetbalploegen waaronder vanzelfsprekend die van K.V. Oostende en van de drie grootste voetbalploegen uit Kinshasa. Die spraken natuurlijk erg tot de verbeelding van de deelnemers.

Naast het creatieve en speelse luik enerzijds, was er ook plaats voor enkele kritische noten anderzijds. Lubaki schenkt aanzienlijke aandacht aan de voetballers met een migratieachtergrond die in veel van de Belgische en Europese elftallen spelen. Hij stelt vragen bij de manier waarop we deze Afrikaanse voetbalsterren zo snel accepteren en op een voetstuk plaatsen, terwijl we het vaak moeilijk hebben met de grote, naamloze massa migranten die naar Europa komt. De kunstenaar gaat de problematiek rond migratie niet uit de weg. Hij heeft uit eerste hand ervaren hoe het is om uit een totaal andere cultuur de onze binnen te stappen en kent de uitdagingen die hierbij komen kijken. Banale dingen als de bus nemen op een specifiek uur, voor ons de normaalste zaak van de wereld, vormen een wereld van verschil met Congo waar dit scenario haast ondenkbaar is.

Het verschil tussen de twee culturen bleek echter toch niet zo groot wanneer een van de kinderen verwonderd vroeg ‘of die mensen wel écht uit een ander land kwamen?’.”

 

Over curatorschap en censuur: Sonia Boyce

Leestip van dr. Bambi Ceuppens, curator bij het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika:

Sonia Boyce, ‘Our removal of Waterhouse’s naked nymphs painting was art in action’ in The Guardian (6 februari 2018)

John William Waterhouse, Hylas and the Nymphs (c) Manchester City Galleries

“It is well known that the vast majority of artworks held in public collections languish, hidden from view, in storage facilities. Space constraints are one reason, but curatorial choices also play a role. Would we call these choices “censorship”? It is very rare that a range of museum workers (public events programmers, volunteers, gallery invigilators and security staff, conservation and gallery technicians and cleaners), let alone visitors, are invited into a dialogue about what goes on or comes off the walls, or why. Such discussions inevitably bring conflicting perspectives and interpretations into play. Judgment is at the heart of art, and this type of engagement has wide cultural implications. What is beautiful to some people may appear to others to represent a problematic and pejorative system. In relation to the 19th-century galleries under discussion, for example, are there other narratives than the female subject as a deathly siren (the femme fatale) or as a submissive object to be looked at?”

Norbert Hostyn over ‘M2000’ van Bert De Leeuw

Bert De Leeuw & Bienvenu Nanga
(c) Steven Decroos

Het werk ‘M2000’ van Bert De Leeuw staat momenteel opgesteld in de tentoonstelling ‘Een gesprek tussen collecties uit Kinshasa en Oostende’. Het werd aangekocht door het voormalige Museum voor Schone Kunsten van Oostende en maakt nu deel uit van de Mu.ZEE-collectie. Het bronzen beeld van De Leeuw gaat in Mu.ZEE de dialoog aan met de futuristische werken van Bienvenu Nanga. Conservator van het Museum voor Schone Kunsten Norbert Hostyn vertelt naar aanleiding van de huidige tentoonstelling over de historiek van ‘M2000’ uit 1978: 

"Bert De Leeuw (Antwerpen, 1926-2007) was als kunstschilder en beeldhouwer in de jaren '50 tot '90 een prominent figuur op de Vlaamse kunstscène. Hij was medestichter van de groep G-58 Hessenhuis, een gezelschap van jonge vooruitstrevende Antwerpse kunstenaars die voor hun activiteiten konden beschikken over de reusachtige zolder van het Hessenhuis. Dit alles begon in de begeesterende periode van Expo '58. In de groep horen ook de namen thuis van ondermeer Walter Leblanc, Pol Mara, Vic Gentils, Jan Dries en Paul Van Hoeydonck.

In 1981 had De Leeuw een individuele tentoonstelling in het nu verdwenen Museum voor Schone Kunsten Oostende. Het museum zette toen nog lijnen uit naar eigentijdse Belgische en buitenlandse kunst. Dit zou veranderen toen het PMMK enkele jaren later de deuren opende in Oostende en een taakverdeling zich opdrong.

Het is naar aanleiding van die tentoonstelling dat M2000 werd aangekocht. Een typisch werk van De Leeuw uit die tijd: constructivistisch, gebaseerd op geometrische vormen, zoals hier de driehoek. Andere sculpturen bestonden uit losse modules die in variabele volgorden geplaatst of gestapeld konden worden. Deze versie in verguld brons werd pas na de aankoop uitgevoerd op basis van het tentoongestelde model, dat in gips was voor zover ik me herinner.

Het boek "Kunstbeeld in Vlaanderen vandaag" (Lannoo, Tielt, 1982), een waardevol tijdsdocument, wijdde op blz. 76-77 aandacht aan hem. In 2000 verscheen bij uitgeverij Pandora (Antwerpen) een monografie over Bert De Leeuw geschreven door J. De Roey, E. Van Buynder, Fr. Boenders en J. Glaudemans. In het monumentale naslagwerk "Beeldhouwkunst in België vanaf 1830" van Marx-Engelen werd De Leeuw met meerdere bladzijden gehonoreerd. De eerlijkheid gebiedt te melden dat zijn naam, net als die van zovele tijdgenoten en medestanders nu wat weggedeemsterd is. Al is dat misschien iets té sterk uitgedrukt; maar inmiddels zijn we een paar generaties verder en vragen nieuwe kunstenaars om aandacht. Toch bracht het M HKA in 2012 nog een evocatie van de groep G-58 in een tentoonstelling "De zoldermythe".

Een faitdivers is me bijgebleven van zijn Oostendse tentoonstelling uit 1981: de autocar met zijn Antwerpse familie en vrienden, waaronder ook de gastspreker, zat hopeloos vast in een monsterfile op de autostrade en het gezelschap kwam pas uren na het gestelde uur in Oostende toe ... Erg vervelend in tijden zonder GSM!"

Norbert Hostyn

Tot 18 maart 2018: documentaire ‘Le Ministre des Poubelles’ in Mu.ZEE

Van 6 februari tot 25 maart 2018 vindt de tweede episode in de tentoonstelling ‘Een gesprek tussen collecties uit Kinshasa en Oostende’ plaats. Een deel van de tentoonstelling wijzigt en er wordt ook plaats gemaakt voor een projectruimte. In de projectruimte wordt van 6 februari tot 18 maart de documentaire over kunstenaar Emmanuel Botalatala, oftewel ‘Le Ministre des Poubelles’ getoond. De documentaire werd gemaakt door Quentin Noirfalisse.

Het werk van Botalatala is zeer didactisch en politiek geïnspireerd. Via zijn driedimensionale panelen, deels gemaakt met wegwerpmaterialen, levert de kunstenaar kritiek op ongelijke machtsverhoudingen en ijvert hij voor eerlijke handel en rechtvaardige verkiezingen. Hij roept vragen op en wil de toeschouwer stimuleren om actief na te denken over maatschappelijke en economische kwesties. In de tentoonstelling zijn verschillende werken van Botalatala aanwezig.

Tentoonstellingszicht ‘Een gesprek tussen collecties uit Kinshasa en Oostende’ (episode 1): Emmanuel Botalatala (c) Kristien Daem

! Op 16 februari vindt van 14 u. tot 17 u. in de projectruimte een open gezinsworkshop met kunstenaar Dominique Lubaki plaats en op 18 maart is er om 14 u. een lecture performance door Roland Gunst en Sibo Kanobana. Die namiddagen is de documentaire tijdelijk niet te zien.

Lecture performance ‘The Reign of Afropeanism 2.0’ door Roland Gunst en Sibo Kanobana

Op 18 maart 2018 om 14 u. vindt in de tentoonstelling ‘Een gesprek tussen collecties uit Kinshasa en Oostende’ de lecture performance ‘The Reign of Afropeanism 2.0’ door Roland Gunst en Sibo Kanobana plaats.

Geïnspireerd door het Afropeanisme presenteren twee sprekers van Vlaams-Congolese origine (Roland Gunst en Sibo Kanobana) hun geschiedkundig en artistiek onderzoek naar de aanwezigheid en de invloed van Afrikanen in Europa vanuit de geschiedenis van Vlaanderen. De lezing bestaat uit twee delen die overeenstemmen met de door hen omschreven twee golven van Afropeanisme: de eerste golf (1500-2017) is de sluimerende verspreiding van het Afropeanisme in Europa, de tweede golf (2017- ) is de oprichting van het eerste Afropese koninkrijk in Vlaanderen.

Roland en Sibo schetsen een beeld van de Afrikaanse aanwezigheid in Europa en Vlaanderen in het verleden, het heden en de toekomst. Door gebruik te maken van historische feiten (werkelijkheid), fictie en autobiografische elementen vertellen ze een alternatieve versie van de Europese geschiedenis en van de toekomst. Hun relaas wordt ondersteund door foto’s, video’s en objecten die ze als historische documenten en als etnografische (rituele) objecten hanteren. Deze performance is een ritueel om het authentieke en echte gezicht van Europa te reveleren en (re)construeren.

Flandria, patroonheilige van Vlaanderen (c) 2017 Roland Gunst

Filosoof Achille Mbembe over ‘afropolitanisme’ in RektoVerso (2014):

“Afropolitanisme is een geheel van praktijken dat probeert om van het continent weer één grote ruimte van circulatie te maken, inderdaad. Afrika is een immens continent. Maar het is ook verdeeld, opgedeeld in enclaves. Het duurt enorm lang om van het ene punt naar het andere te bewegen, om allerlei redenen. Niet alleen door de afstand en de infrastructuur, maar ook door de nationale grenzen: een absurde erfenis van het kolonialisme. Afropolitanisme probeert die grenzen en de logica van de enclave te overstijgen, vanuit het besef dat beweging een essentieel element is van onze geschiedenis, van ons Afrikaanse archief. En dan heb ik het ook over de circulatie tussen het continent en de rest van de wereld. Die gaat niet in één richting. Sinds de economische crisis in Europa zijn ontzettend veel Portugezen geëmigreerd naar Angola. We hebben ook een zeer grote Indische en Aziatische diaspora, van Nairobi tot Zuid-Afrika. We hebben mensen van Europese origine die een Afrikaanse nationaliteit hebben verworven. En als resultaat van die mix zien we gigantische stedelijke agglomeraties met een creoolse, hybride cultuur ontstaan. Afropolitanisme is een manier van in de wereld zijn, een vorm van wereldwijsheid.”