André Baert, gids in Mu.ZEE en auteur van de nieuwsbrief CultuurContaCt blogt over het panelgesprek ‘Naar een inclusieve kunstscène’ op 17 juni 2018 in Mu.ZEE met Mathieu Charles, Sophie Feyder, Anne Marie Ange Sibi en Simone Zeefuik:
ZICHZELF EN DE ANDER BEVRAGEN Reflecteren is een mooier woord. Het is dan interessant informatiebronnen aangereikt te krijgen. Van vrienden bijvoorbeeld, zoals de regelmatige facebook-nota’s van William SWEETLOVE[1] die overal correcte bronnen zoekt als kader rond en voor zijn geëngageerd werk. Specifiek op de Franse toestand, een beetje in de Charlie Hebdo[2] & Le Canare Enchaîné[3]-stijl: https://www.facebook.com/lavraiedemocratie/ Reflecteren heeft veel bronnen nodig, maar ook een plotse zin kan wonderen doen. Ik zit al maanden met een uitspraak van Mu.ZEE-directeur Philip VAN DEN BOSSCHE in mijn maag (positief!): “De dekolonisatie van de geest.” En wat daar zo allemaal aan vasthangt. Dat wil ook zeggen dat iedere gedachte opnieuw ontleed moet worden naar haar oorsprong. Om het actueel te houden: Europa (België en Oostende) en Sub Sahara Afrika[4], man en vrouw in het genderverhaal, de mix van zintuigen en hersenen, … Voer voor zetelgesprekken met een van de kinderen of luisteren in Mu.ZEE naar panels die van wanten weten. We houden het even bij Noord-Zuid, zoals dat in oude gemeentehuizen nog genoemd wordt. Mu.ZEE Panelgesprekken n.a.v. Dialoog-presentatie Oostende-Kinshasa. Dit is geen verslag van een gesprek, maar de elementen die bij na-gebleven zijn nà zowel kijken als luisteren in Mu.ZEE. Hoe persoonlijk wordt een museumbezoek!? Ik zit (voel me) een beetje gewrongen. Enerzijds is er de terechte strijd voor gelijke rechten. Zal slagen. Anderzijds is er de strijd met terugwerkende kracht. Dat wil zeggen: strijden op een fond van wat verkeerd was en dus een rem is op het toekomstbeeld. De rem van inhaaloefeningen, revanche, zichzelf teveel als historisch en te weinig als renoverend zien. Bon: een persoonlijke struikelblok waar ik – zeer ruimdenkend door vrouwen opgevoed want uit zeeliedenfamilie – mee ‘worstel.’ Wanneer de dames in een panel uitvliegen over de tentoonstelling in het SMAK (Verlust der Mitte)[5] waar vluchtelingen tussen cobrakunstwerken worden geplaats en een Congolees dorp wordt ‘na-gebouwd,’ dan voel ik mijn ‘jonge, sterke maar rondzichslaande zin in confrontatie’: de essentie van die tentoonstelling was aanzetten tot nadenken. Het resultaat in dit panel is: boos zijn. Er moet dus meer ‘nagedacht’ worden! En vooral: Zichzelf Bevragen. Vragen stellen gaat altijd veel verder dan deugddoend uit je buik foerten. Je kan dat bloklettereren. De feiten zijn er. De vraag is hoe die feiten nu gehanteerd worden. Twee mogelijkheden: actief en dus met af en toe een bluts of een fout. Of doordacht, vaak weinig dynamisch en met een gevoel van voor-je-uit-duwen. (een beetje als deze tekst en het ganse idee van de nieuwsbrief.) Hoe zou ik reageren op een aantal feiten in mijn eigen omgeving? Voor mij is dat eenvoudig: naar de psycholoog-analist gaan. Dan weet ik de invalshoek, de fundering en de gevolgen. Maar het duurt wel wat. Vraag is dan nog: ga je daarna berusten of ageren? Daarbij stel ik me nog altijd de vraag of een historisch beeld met een verkeerde oorsprong of verdoken boodschap moet blijven staan. Ja, op voorwaarde dat die dubbele bodem aangetoond wordt. En dan nog zijn die afgehakte handen niet het ergste; er is de schade aan het vrije denken van de nazaten van die slachtoffers. Iets is altijd de aanleiding tot veel meer. Niet alleen een geïnteresseerd en betrokken panel moet spreken. Ook de academici en in het verlengde daarvan de museumdirecteurs en curatoren. Daarover ook een artikel van Ignaas DEVISCH in De Standaard. Een fragment waarin dat éne belangrijke woordje ook staat: “Universiteiten zijn opgericht als vrijplaatsen om zonder dogma’s na te denken, te exploreren en vooruit te kijken. Ingaan tegen de heersende macht hoort daarbij. Die cruciale stap in onze geschiedenis heeft zeker op het Europese continent geleid tot meer openheid en bespreekbaarheid van bestaande denkbeelden. Wetenschappers leren namelijk in de eerste plaats zichzelf te bevragen: ben ik juist? Klopt mijn theorie? Is er geen ander perspectief mogelijk? Heb ik de feiten juist geïnterpreteerd? Die vragen zijn in een publiek debat net zo van belang.” (Devisch, 2018) BEVRAGEN Zo’n publiek debat wordt dus vaak georganiseerd in Mu.ZEE Oostende. Zeker naar aanleiding van de presentatie “Een gesprek tussen de collecties van KINSHASA en OOSTENDE”[6] die nog loopt tot eind september. De werken worden af en toe vervangen en er loopt tegelijkertijd in de museale opstelling een filmprogramma. We hebben niet alle gesprekken kunnen volgen. Toch enkele accenten: - Is iets beter of is iets meer relevant? - Foto’s met een koloniale inhoud presenteren met een tekstuele historische kadering, mag (moet niet) kritisch zijn. - Met de geschiedenis van de fotografie (circa 1870) is er zelden werk door een zwarte fotograaf over zwarte onderwerpen. Vaak is het zoiets als zichzelf als rijke fotograferen. - In het uitwerken van een bepaalde geschiedenis zie je nog de invloed van de witte leraar. - Stel dat een Afrikaan iets terugkrijgt, stel dan de vraag: waarom krijgt hij het terug? Schuldgevoel? - Het lichaam is je eigen geschiedenis. - Hoe ver gaat ‘the white guilt’? - Kleur wil zeggen: je kan alles dat niet wit is begrijpen. Voor wie maak je een expo over Congo? Voor de witte of de zwarte? Moet de zwarte daarom persé een directeur van de instelling zijn? Delegeren kan ook? - (Ik) Hoe zwart moet zwart dan zijn? Wat met zwart die nooit in zwart-Afrika geweest is?) - (Phillip)Wanneer toon je iets, wanneer stop je het weg? Toon je geschiedenis. - (Ik) Waar ligt de grens tussen begrijpen en vergeten als in vergeten nà begrijpen? - Proberen tot je ergens kan aan-haken. - Groeien in een dialoog. Geprivilegieerd Denken Ilse ROOSENS staat als wetenschappelijke medewerker van Mu.ZEE heel dicht bij dit project. Haar reactie op bovenstaande oplijsting: “Dat het over ‘schuld’ zou gaan, lijkt mij een projectie van buitenaf, het gevolg van een verleden dat we nooit hebben leren verwerken. Ik denk dat we enkel kunnen luisteren naar de ervaringen van iedereen die met ongelijkheid is geconfronteerd geweest (dat kan ook als geprivilegieerd persoon) en daar iets mee proberen te doen. Het woord ‘wit’ wordt dan ook niet gebruikt om iedereen die wit is te viseren. Het is een uitdrukking om een soort van denken aan te kaarten, je zou het ook geprivilegieerd denken kunnen noemen. Met schuld lossen we niets op, het gaat over hoe we vandaag omgaan met ongelijkheid en hoe we bepaalde groepen mensen framen, terwijl we anderen als neutraal zien. Over beseffen dat heel wat mensen omwille van hun identiteit niet tot de zichtbare groep behoren, minder kans maken op inhoudelijke of leidinggevende jobs of op een platform voor de eigen praktijk. En dan stellen wij ons de vraag hoe wij (als museum) wel open kunnen staan voor visies die niet deel uitmaken van dat geprivilegieerd denken zodat we uit onze kleine bubbel kunnen treden en kunnen bijleren. Ik denk aan alternatieven op het eurocentristische (westen als overwinnaar) en kapitalistische (investeren en winst maken ten koste van de omgeving) vooruitgangsdenken (het geloof dat de mens en de samenleving vooruitgaat en beter wordt) In de goede traditie van de Nieuwsbrief, geven we tenslotte nog wat zinnentjes mee waarover je kan nadenken. Ze komen allemaal uit MO* waarin een catern over dekolonisatie. Debken jullie even mee? - Elke ontwikkelingsinterventie in een arme gemeenschap zorgt voor conflicten.[7](MO*, 2017) - De ommekeer zal van de co,ngolezen zelf moeten komen… politieke leiders, opiniemakrs en kunstenaars moeten het volk informeren, inspireren en mobiliseren voor een ‘Congolsese droom.’(MO*, 2017) - “Alles wat je voor mij deed, maar zonder mij, deed je tegen mij.” Ghandi.(MO*, 2017) André Baert Geciteerde werken: Devisch, I. (2018, juni 19). Publiek debat is van iedereen. De Standaard, opinie & analyse, p. 38. MO*. (2017, herfst). Over Dekolonisatie. MO Mondiaal Magazine, 125. [1] https://www.facebook.com/sweetlove.william [2] https://web.archive.org/web/20150107144306/http://www.charliehebdo.fr/index.html [3] https://www.lecanardenchaine.fr [4] https://nl.wikipedia.org/wiki/Sub-Sahara [5] http://smak.be/nl/tentoonstelling/10961 [6] https://www.muzee.be/nl/muzee/t208955/een-gesprek-tussen-collecties-uit-kinshasa-en-oostende [7] Intro Gie GORIS, citaat Helen ZILLE, premier West-Kaap
Een gedachte over “Een bezoeker blogt: André Baert”